HRVATSKA
1943. GODINA
4. februar
Sastanak nemačkih i italijanskih komandanata u vezi s’ Operacijom “Vajs 1”. Obe strane slažu se da Hrvati nisu sposobni da sami održavaju red u svojoj državi. Italijanski general Roata usprotivio se nemačkom predlogu da Italijani razoružaju četnike, koji imaju oko 19 000 boraca.
14. april
Hrvatska: na prostoru severno od Rume u borbama sa banditima predalo se pet Hrvata, a neprijatelju je palo u ruke 15 pušaka, jedan mitraljez i oko 1 000 metaka.
Kod Novske zarobljeno 29 hrvatskih vojnika. Na području Papuka neprijatelju palo u ruke 273 puške, 6 pištolja, 17 771 puščanih metaka, 110 ručnih granata, 158 granata, 48 kg eksploziva, 19 poljskih kuhinja, dosta stoke, nekoliko magacina hrane.
18. april
Još jednom se potvrdilo da hrvatske trupe, u ponovljenim sukobima sa ustanicima, imaju slab moral i malu borbenu vrednost.
Prilikom borbi oko područja Papuka hrvatski gubici iznose: 10 mrtvih i 223 nestala.
Komanda nemačkih trupa u Hrvatskoj javlja: prilikom prepada na jednu hrvatsku jedinicu, koja je osiguravala prugu kod Bosanskog Novog, predalo se 42 Hrvata sa oružjem.
Južno od Bijeljine jednu hrvatsku vojnu jedinicu napali komunisti. Zarobljeno je 180 Hrvata.
28. maj
Hrvatska: nedaleko od Siska napadnuto jedno hrvatsko utvrdjenje i pri tom zarobljeno 100 Hrvata.
30. maj
Hrvatska: Slavonska Požega, navodno, u rukama komunista. Ustaše su u borbama imale znatne gubitke.
31. maj
Hrvatska: sve su češći slučajevi da se hrvatske jedinice, prilikom neprijateljskih napada, daju razoružati ili zarobiti.
Ustaški bataljon u akciji čišćenja terena severozapadno od Požege naišao na jak otpor neorijatelja. Hrvatski gubici su, navodno, veliki.
5. jun
369. divizija: jugozapadno od Bijeljine komunisti osvojili jedno hrvatsko uporište i zarobili 900 Hrvata.
6. jun
Hrvatska: severozapadno od Bjelovara izvršen napad na jedno hrvatsko uporište. 28 Hrvata je zarobljeno.
7. jun
Na osnovu hrvatskih izveštaja, Slunj zauzele dve komunističke brigade. Ne zna se ništa o sudbini 130 hrvatskih vojnika.
8. jun
Ustaška jedinica koja je krenula ka Slavonskoj Požegi, najvećim delom dezertirala. Svega 100 ustaša stiglo u Pleternicu.
10. jun
Jugoistočno od Virovitice komunisti izvršili napad i 13 Hrvata je razoružano.
13. jun
Hrvatska: na putu od Brčkog ka Bijeljini 2. hrvatski bataljon (1 000 ljudi), posle višečasovne borbe sa komunistima, gotovo potpuno uništen. Vratilo se samo 600 vojnika i to bez odeće. Hrvatski oficiri su zarobljeni.
26. jun
Hrvatsko uporište 10 km od Vlasenice palo u ruke neprijatelja.
27. jun
Hrvatska: Vlasenica i Srebrenica pale u neprijateljske ruke. Komunisti nastavili da progone ustaše, koji su pobegli prema Zvorniku. Hrvati imaju znatne gubitke.
2. jul
Jugoistok:
Što se tiče čistih hrvatskih vojnih formacija, one su u borbama potpuno zatajile.
Svoju ocenu hrvatske vojske dao je i nemački general u Hrvatskoj, Glaize fon Horstenau. On je naglasio da su se hrvatske jedinice, u većini slučajeva, kada su se našle u ozbiljnoj borbenoj situaciji i većem iskušenju, pokazale kao nepouzdane. One imaju uspeh samo onda kada se oslanjaju na Nemce ili kada su pod nemačkom kontrolom. Iz tih razloga, treba da se ispita mogućnost da se u potpunosti odustane od formiranja čisto hrvatskih jedinica.
22. avgust
U Hrvatskoj su sve češći slučajevi koji govore o nepouzdanosti hrvatskih divizija.
27. avgust
Registrovan veliki broj dezertera kod 369. hrvatske divizije (175 dezertera od 6. avgusta 1943. godine).
4. oktobar
Nemački general u Hrvatskoj, Glaize fon Horstenau, podneo je 30. septembra 1943. izveštaj o teškoćama prilikom stvaranja hrvatske vojske, kao i o činjenici da njena borbena vrednost iz dana u dan slabi.
30. oktobar
Na osnovu dosadašnjeg stanja u Hrvatskoj i teškoćama sa kojima se ona neprestano bori, nemački vojni vrh je u više mahova izrazio sumnju da je hrvatska država sposobna da postoji.
Hrvatska državna teritorija sastoji se, zapravo, samo od Zagreba, tako da je odbrana cele teritorije pala u zadatak nemačkoj vojsci.
5. novembar
Može se, uopšteno govoreći, primetiti da nacionalne snage slabe, a komunističke jačaju. Najopasniji protivnik je Tito. Ako nam ne podje za rukom da ga oslabimo, onda nećemo moći da branimo Jadran. Hrvatska nije sposobna da to uradi, jer se hrvatska vojska sve više raspada.
Hrvatska je podeljena na četiri dela:
a) područje koje su zaposeli Nemci;
b) Hrvatsku državu, koja zapravo obuhvata samo grad Zagreb;
v) srpsko autonomno područje, koje je nezavisno;
g) Titovo područje, koje je sovjetska država, sa dobrom vojnom organizacijom od oko 100 000 boraca.
8. novembar
Hrvatski ministar odbrane, general Navratil, požalio se da je Nemačka vrhovna komanda za jugoistok upotrebila izraz “srpsko-hrvatski prostor” i da je to u suprotnosti sa nemačkom politikom, a sem toga, takav izraz vredja Hrvate.
Hrvatska sa vojnog gledišta
Mlada hrvatska država zauzimala je od samog početka posebno mesto u našim razmatranjima. Hrvatska je bila daleko nestabilnije područje od ostalih delova Balkana, u kome je bio veoma snažan ustanički pokret. Titov pokret nastao je u hrvatskom području i u početku je imao jaku anti-srpsku notu.
Zato je za nas bilo van svake sumnje da ovo područje, premda pripada Hrvatskoj, mora da bude u potpunosti pd nemačkom komandom, i to čak i onda kada tamo deluju isključivo hrvatske vojne jedinice.
Kada je reč o Hrvatskoj, postojao je jaz izmedju naših (nemačkih) vojnih zahteva i političkih namera. Ljudi oko poglavnika pripadali su ustaškom pokretu, oni su dugo živeli u emigraciji i predstavljali su jedno kompaktno, zatvoreno telo. Čim su dobile vlast ustaše su počele sa fizičkim uništavanjem pravoslavnog stanovništva i time su u velikoj meri doprineli nastanku ustaničkog pokreta u Hrvatskoj. Sam Musolini nije verovao u akutnu opasnost od invazije i govorio je o apsurdnoj nameri hrvatske vlade da uništi srpsku manjinu, jer je reč o narodu koji vekovima živi na ovim granicama.
Već od leta 1942. godine postalo je jasno da hrvatska vlast nije sposobna da obezbedi mir i red u sopstvenoj državi. Sa nemačke strane došlo je neizbežno pitanje: da li je hrvatska država u svojoj sadašnjoj formi uopšte sposobna da postoji? I drugo: treba li režimu poglavnika Nemačka i nadalje da pruža punu podršku? Nemački odgovor na to pitanje nije bio jedinstven. Nemačko ministarstvo spoljnjih poslova, koje je bilo pod uticajem nemačkog poslanika u Zagrebu Kašea (Kasche), bilo je ubedjeno da je hrvatska država sposobna da postoji. Nasuprot Kašeu, nemački opunomoćeni general u Hrvatskoj, Glaize fon Horstenau (Glaise von Horstenau), neprestano je preporučivao da Nemačka odbaci ustaše. Nemački Vermaht u potpunosti je podržao procene Fon Horstenaua i često spominjao primere koji govore o nesposobnosti hrvatske vojske. Dana 30. oktobra 1943, s obzirom na činjenicu da je raspad hrvatske države i vojske poprimio takve razmere, Vermaht je razmatrao mogućnost da proglasi vanredno stanje i da tako potpuno preuzme kontrolu u Hrvatskoj.
Dana 1. marta 1944, grupa hrvatskih ministara posetila je Hitlera. Oni su pokušali da ubede firera (ali bez uspeha) – kako bi im on ispunio želje – da je sada stanje u Hrvatskoj mnogo povoljnjije. Hitler, takodje, nije izašao u susret hrvatskim željama u vezi sa isporukom oružja, jer, kako je firer podvukao, to oružje uglavnom završi u rukama partizana. Nije udovoljio ni hrvatskim molbama da se 1. kozačka divizija premesti van Hrvatske, jer su kozaci postali strah i trepet za hrvatsko stanovništvo. Hitler je podvukao da je kozačka divizija veoma pouzdana, da bi se u svakom slučaju borila protiv Engleza.
Dana 9. marta 1944. došlo je do sastanka Hitlera sa najvišim nemačkim vojnim i polizičkim predstavnicima u Hrvatskoj. Predstavnik Vermahta izložio je pred Hitlerom stanje u hrvatskoj armiji i kazao da je njena borbena vrednost mala. Na području dalmatinske obale, hrvatske vojne jedinice uopšte nisu za upotrebu, a jedini izuzetak predstavlja slučaj, kada njima komanduju nemački oficiri. Ukratko, sve hrvatske zahteve u vezi sa davanjem veće samostalnosti njenim vojnim i policijskim snagama, treba odbiti.
Ceo razgovor bio je olakšan činjenicom da je Hitler, koji je ranije bio sklon da prihvati mišljenje nemačkog Ministarstva spoljnih poslova, sada gledao na stanje u Hrvatskoj očima Vermahta. Kaše je na kraju susreta još jednom hteo da kaže nešto u korist hrvatskog režima, ali ga je u tome sprečio sam firer.
Krajem jula 1944. borbena vrednost hrvatskih vojnih jedinica pala je toliko nisko, da su nemačke vojne vlasti rešile da potpuno reorganizuju hrvatsku vojsku. To je jedina mogućnost da se spreči, ako dodje do anglo-američke invazije, da se hrvatsko oružje upotrebi protiv nemačkih vojnika.
Konačna ocena borbene vrednosti:
Hrvatske jedinice pokazale su se u borbama sa banditima u Hrvatskoj kao nepouzdane, ili su potpuno zatajile, a samo su one jedinice kojima su komandovali nemački oficiri bile donekle upotrebljive.
SRBIJA
Izmedju svih delova bivše Jugoslavije u kojima je izbio ustanak Srbija je od samog početka zauzimala posebno mesto. Zbog seljačke, patrijarhalne tradicije i homogene sredine, ovde je postojao jak nacionalistički, monarhistički pokret, sa veoma izraženim antikomunističkim crtama. U takvoj sredini nastao je i pokret generala Draže Mihailovića. Četničke jedinice su počele da pružaju otpor nemačkoj okupacionoj sili.
Saradnju sa Nemcima prihvatio je, medjutim, nekadašnji srpski general Milan Nedić: on je bio na čelu vlade koja je formirala Srpsku državnu stražu. Uz dozvolu nemačkih vojnih vlasti, stvoren je i Srpski dobrovoljački korpus.
Da ojačamo položaj Nedića, bilo je u planu da Crnu Goru priključimo Srbiji.
Treba da se ispita da li je četnički vodja Pavle Djurišić, koji ima 1800 pristalica, pogodna ličnost sa kojom bi se moglo saradjivati.
Na zahtev Hermana Nojbahera (glavni diplomata za Balkan), oslobodili smo jednog od četničkih vodja iz Crne Gore i ponudili smo mu da organizuje antikomunističke snage u njegovom kraju. On je za protivuslugu zamolio da Nemci puste iz zatvora 2 000 njegovih četnika. Nemačka komanda za Jugoistok podržala je 6. januara 1944. taj predlog i, uz saglasnost Nojbahera, odobrila da se prvo oslobodi 500 pristalica Pavla Djurišića.
1944. GODINA
Krajem maja 1944. došlo je do drugog pokušaja Tita da se prebaci u Srbiju, ali je njegov pokušaj ponovo propao, pa nije ni prešao reku Ibar. Zasluge za to imaju dobrovoljci Dimitrija Ljotića, koji su zaustavili komuniste.
17. avgust
Nemačka komanda javlja da je Nedić, nakon upada komunista u Srbiju, u ime veoma ozbiljno ugroženog Srpstva, ponudio vojnu saradnju svih srpskih snaga. Od nemačkih vojnih vlasti zatražio je dozvolu da odmah formira srpsku vojsku od 50 000 boraca, koja bi se regrutovala iz četničkih jedinica. Komanda Vermahta za Jugoistok, posle razgovora sa Hermanom Nojbaherom, rešila je da se izadje u susret Nedićevoj molbi.
22. avgust
Herman Nojbaher i general Fon Vajks predočili su fireru stanje u Srbiji:
Četnici su u Srbiji od marta do avgusta 1944. izgubili u borbama sa komunistima oko 5 000 boraca, a prema nemačkoj okupacionoj sili u poslednje vreme nisu više neprijateljski raspoloženi. Oko 10 000 četnika bore se zajedno sa nemačkim trupama u južnoj Srbiji i to pod komandom nemačkog majora Vajela. Da je došlo do udruživanja Nedića i Mihailovića značilo bi da je došlo do ujedinjenja svih Srba i obojici to obezbedjuje podršku 90% naroda. Hitler se složio da se delimično ispune srpske želje.
Srpska državna straža Milana Nedića nije bila dobro naoružana. Na osnovu ugovora sa Vermahtom, nije smela da predje brojku od 12 000 ljudi.
Druga naoružana, legalna formacija u Srbiji, bio je Srpski dobrovoljački korpus Dimitrija Ljotića. Ljotić je bio dalji rodjak Milana Nedića. Dimitrije Ljotić je po svom vaspitanju bio sklon panslavizmu i zbog toga je zastupao mišljenje da Srbija treba da bude uz Rusiju. Pošto ta ideja, nakon boljševizacije Rusije, nije više bila moguća, onda je smatrao da njegove ideje mogu da se ostvare samo ako se Srbija priključi Nemačkoj. Dimitrije Ljotić je protiv „Slobodnih zidara“, protiv Jevreja i komunista, strogi nacionalista i pravoslavac. Napetost i neslaganje sa pokretom Draže Mihailovića popustili su tek godine 1944. Do tada su četnici čak vršili represalije nad porodicama Dobrovoljačkog korpusa. Njihov broj bio je odredjen na 15 000 ljudi. Naoružanje je bilo bolje od Straže. Vojno vodjstvo nad Srpskim dobrovoljačkim korpusom na kraju je preuzeo pukovnik Kosta Mušicki, koji je unapredjen u generala. Mušicki je bio nekadašnji austrougarski oficir, a kasnije je bio i adjutant kraljice Marije. On je bio naklonjen Nemačkoj. Karakter mu je besprekoran: pošten, miran, pouzdan. Njegov glavni pomoćnik je potpukovnik Tatalović, koji je, takodje, bio austrougarski oficir i za pokazanu hrabrost je odlikovan ordenom Marije Terezije. Tatalović je veoma obrazovan čovek, temperamentan, bogat idejama i u razgovoru sa nemačkim oficirima ostavlja snažan utisak.
Najvažniji deo Srpskog dobrovoljačkog korpusa bio je dobar i on se sastojao od studenata i djaka, ali tu je bilo i seljačkih sinova, a u njemu se nalazilo i dosta Srba koji su bili proterani iz Hrvatske. Za razliku od Straže, Dobrovoljcima su nemačke vojne vlasti dozvoljavale da u akciju kreću u punom sastavu.
Srpski dobrovoljački korpus i četnici pokazali su se kao dobri i pouzdani borci u borbama sa komunistima. To su dokazali i 1944. marta, aprila i maja, kada je Tito tri **** bezuspešno pokušao da prodre u Srbiju.
Specijalni Hitlerov izaslanik za Balkan, Herman Nojbaher, boravio je aprila 1944. duže u Hitlerovom glavnom štabu i, s’ obzirom na novonastale promene, predložio je sledeće:
a) da se podrži i ojača vlada Milana Nedića i brojno osnaži njegov Srpski dobrovoljački korpus, time što bi se na slobodu pustio odredjen broj srpskih oficira i dalo im se oružje; b) da se ispune srpsko-crnogorske nade, te da se dozvoli ujedinjenje Srbije, Crne Gore i Raške; c) da nemačka vojna uprava deo svojih prava prenese na vladu Milana Nedića; d) da Nemačka da vladi Milana Nedića 120 kamiona, koji bi transportovali hranu u Crnu Goru i Albaniju, gde preti glad a koja tera ljude da idu u bandite. Nojbaher je, prema izjavi generala Butlara, kazao da je neke njegove želje Hitler ipak usvojio, na primer, dozvoljeno je da se poveća brojno stanje Srpskog dobrovoljačkog korpusa.
Nakon povlačenja nemačkih vojnih jedinica iz Srbije, sa njima su krenuli i Zboraši, na čelu sa svojim komandantom Dimitrijem Ljotićem.
Konačna ocena borbene vrednosti:
Njihova borbena vrednost se pokazala u toku borbe sa partizanskim bandama, kod Titovog drugog pokušaja da upadne u Srbiju a istakli su se i u borbama sa komunistima kod Užica i Raške. Prilikom posete general-majora Gajtnera Dobrovoljcima, oni su ostavili dobar utisak na njega.
Srpski dobrovoljci su se pokazali kao dobri i pouzdani borci.
Uporedjujući Srbe i Hrvate, Hitler je naglasio da “Hrvati nemaju nikakvu predstavu o državnosti i neće je nikada ni imati”. Nasuprot njima “Srbi su narod koji je odredjen da ima državu i koji je kao narod održan. Njihova ideologija je velikosrpska. U njima postoji bezobzirna otporna snaga”.
Herman Nojbaher (glavni Hitlerov diplomata za Balkan) je u svojim sećanjima napisao: „Hitler je bio ubedjen da će Srbi, čim im se opet pruži prilika, ponovo biti vodeća balkanska sila. Hitler je poštovao Srbe i ja pretpostavljam da to potiče iz vremena balkanskih ratova 1912. i 1913. godine, a taj respekt prema Srbima još je više porastao kada je srpska armija postigla u Prvom svetskom ratu vojničke uspehe protiv austrougarske vojne sile. Iza Hitlerovog nepoverenja prema Srbima krije se, zapravo, njegovo potajno priznanje i divljenje prema njima”.
Izvor: http://forum.srpskinacionalisti.com/viewtopic.php?t=7545
.
