POLITIKA – „Slovenska mitologija” Nenada Gajića otkriva svet vila i aždaja, mnogobožačke religije i magije koja je i pored hrišćanstva ostala u životu Slovena, naročito Srba.
Vezivanje crvenog končića novorođenčetu i plašen
je vešticama i alama čim malo poraste, običaj je koji su Srbima utisnuli staroslovenski preci i kojeg se ni posle primanja hrišćanstva nisu oslobodili. Staroslovenski način života u velikoj meri se zadržao i danas kod Slovena, kaže Nenad Gajić, autor upravo objavljene „Slovenske mitologije”.
Ovo delo zanimljivo i uz obilje ilustracija uvodi čitaoce u svet paganskih Slovena pre nego što su postali Srbi, Česi, Poljaci, Rusi… Taj svet prepun je mitskih bića: aždaja, bauka, vampira, vukodlaka, vila i vilenjaka. U njemu se cene vidovnjaci i činjarice (žene koje upražnjavaju magiju), izbegavaju se raskršća (mesta zla na kojima se treba zadržavati što kreće) i vlada nemuštim jezikom. Naš sagovornik ističe da mu je kao izvor poslužilo skoro sve što je na srpskom napisano o ovoj temi, narodne pesme, priče i predanja, a onda i zapisi grčkih, rimskih, germanskih i vizantijskih autora.
– Brojni običaji opstali su do danas, praktično u neizmenjenom obliku: slava, kumstvo, običaji prilikom rođenja, venčanja i sahrane, što su najvažniji momenti u staroslovenskom shvatanju života – objašnjava Gajić, ekonomista, muzičar i autor društvene igre „Izvori magije”, i dodaje da su svi obredi za Božić i slavu rituali koje su Sloveni gajili pre hrišćanstva.
Obeležavanje Hristovog rođenja je, tvrdi Gajić, paganski običaj.
– Obeležavanje rođenja potiče iz paganstva. Božić je povezan sa Hristovim rođenjem tek u 4. veku. Prvi hrišćani su obeležavanje nečijeg rođenja smatrali za jeres. Nigde u Bibliji ne piše ništa o obeležavanju Hristovog rođenja. Dva jevanđelja ga i ne pominju, dok druga dva ne navode datum rođenja.
Strahovi i sujeverje koji obeležavaju život današnjih Srba utisnuti su u vreme paganstva. Zadržani su brojni običaji, kao onaj iz pojedinih delova Srbije da se mrtvac izmeri crvenim končićem koji se zakopava u kuću. Obred potiče iz staroslovenskog sahranjivanja pokojnika ispod praga da bi se i posle njega u domu sačuvala sloga.
– Pogrebni običaji uključivali su i zakopavanje noktiju pokojnika blizu praga, ostavljanje štapa u grob ili kraj njega, iznošenje hrane i vode na grob pokojnika ili pred kuću u kojoj je živeo, prekrivanje ogledala pre sahrane, prosipanje vode iz kuće posle nje, nošenje crnine i puštanje brade, davanje četrdesetodnevnog pomena…
Crkva, zaključuje Gajić, nije uspela da iskoreni paganske običaje i morala je da ih prihvati, svesna da u suprotnom Sloveni neće hteti da se pokrste.
– Ostaci stare vere prisutniji su u pravoslavnom hrišćanstvu i na Istoku, dok je na Zapadu Katolička crkva imala više vremena za delovanje. Iako su svi slovenski narodi sačuvali elemente stare vere u hrišćanstvu, ovi elementi su najizraženiji kod Srba.
Marko Kraljević i vila – stari poznanici
Mnogi mitovi se uče u školama, ali ne kao staroslovenski, već kao mitovi naroda koji su nastali iz grupe drevnih Slovena.
– Mitovi Starih Slovena prisutni su u pričama, bajkama i pesmama, uglavnom epskim. Ili mislite da je Marko Kraljević, istorijski poznat kao Marko Mrnjavčević, zaista mogao da cedi vodu iz suve drenovine, da je delio vino sa svojim Šarcem ili drugovao sa vilom? On je primer mitskog junaka koji je naknadno zadobio svoj sadašnji istorijski identitet – objašnjava Gajić.
Vezivanje crvenog končića novorođenčetu i plašen
je vešticama i alama čim malo poraste, običaj je koji su Srbima utisnuli staroslovenski preci i kojeg se ni posle primanja hrišćanstva nisu oslobodili. Staroslovenski način života u velikoj meri se zadržao i danas kod Slovena, kaže Nenad Gajić, autor upravo objavljene „Slovenske mitologije”.Ovo delo zanimljivo i uz obilje ilustracija uvodi čitaoce u svet paganskih Slovena pre nego što su postali Srbi, Česi, Poljaci, Rusi… Taj svet prepun je mitskih bića: aždaja, bauka, vampira, vukodlaka, vila i vilenjaka. U njemu se cene vidovnjaci i činjarice (žene koje upražnjavaju magiju), izbegavaju se raskršća (mesta zla na kojima se treba zadržavati što kreće) i vlada nemuštim jezikom. Naš sagovornik ističe da mu je kao izvor poslužilo skoro sve što je na srpskom napisano o ovoj temi, narodne pesme, priče i predanja, a onda i zapisi grčkih, rimskih, germanskih i vizantijskih autora.
– Brojni običaji opstali su do danas, praktično u neizmenjenom obliku: slava, kumstvo, običaji prilikom rođenja, venčanja i sahrane, što su najvažniji momenti u staroslovenskom shvatanju života – objašnjava Gajić, ekonomista, muzičar i autor društvene igre „Izvori magije”, i dodaje da su svi obredi za Božić i slavu rituali koje su Sloveni gajili pre hrišćanstva.
Obeležavanje Hristovog rođenja je, tvrdi Gajić, paganski običaj.
– Obeležavanje rođenja potiče iz paganstva. Božić je povezan sa Hristovim rođenjem tek u 4. veku. Prvi hrišćani su obeležavanje nečijeg rođenja smatrali za jeres. Nigde u Bibliji ne piše ništa o obeležavanju Hristovog rođenja. Dva jevanđelja ga i ne pominju, dok druga dva ne navode datum rođenja.
Strahovi i sujeverje koji obeležavaju život današnjih Srba utisnuti su u vreme paganstva. Zadržani su brojni običaji, kao onaj iz pojedinih delova Srbije da se mrtvac izmeri crvenim končićem koji se zakopava u kuću. Obred potiče iz staroslovenskog sahranjivanja pokojnika ispod praga da bi se i posle njega u domu sačuvala sloga.
– Pogrebni običaji uključivali su i zakopavanje noktiju pokojnika blizu praga, ostavljanje štapa u grob ili kraj njega, iznošenje hrane i vode na grob pokojnika ili pred kuću u kojoj je živeo, prekrivanje ogledala pre sahrane, prosipanje vode iz kuće posle nje, nošenje crnine i puštanje brade, davanje četrdesetodnevnog pomena…
Crkva, zaključuje Gajić, nije uspela da iskoreni paganske običaje i morala je da ih prihvati, svesna da u suprotnom Sloveni neće hteti da se pokrste.
– Ostaci stare vere prisutniji su u pravoslavnom hrišćanstvu i na Istoku, dok je na Zapadu Katolička crkva imala više vremena za delovanje. Iako su svi slovenski narodi sačuvali elemente stare vere u hrišćanstvu, ovi elementi su najizraženiji kod Srba.
Mnogi mitovi se uče u školama, ali ne kao staroslovenski, već kao mitovi naroda koji su nastali iz grupe drevnih Slovena.
– Mitovi Starih Slovena prisutni su u pričama, bajkama i pesmama, uglavnom epskim. Ili mislite da je Marko Kraljević, istorijski poznat kao Marko Mrnjavčević, zaista mogao da cedi vodu iz suve drenovine, da je delio vino sa svojim Šarcem ili drugovao sa vilom? On je primer mitskog junaka koji je naknadno zadobio svoj sadašnji istorijski identitet – objašnjava Gajić.
(Članak objavljen u Politici, pogledaj izvor)
